Tế bào gốc là gì ?
Tế bào gốc ( tạm viết tắt là TBG) Là các tế bào sinh học có khả năng biệt hoá thành các tế bào khác, từ đó phân bào để tạo ra nhiều TBG hơn. Chúng được tìm thấy trong các sinh vật đa bào.
Dịch từ thuật ngữ tiếng anh là “Stem cell”. Dùng để chỉ các TBG chưa biệt hoá để đảm nhiệm chức năng cụ thể mà chúng vốn có “số phận” phải phát triển thành.

Chẳng hạn, một tế bào xương thì không thể “đẻ” ra tế bào xương khác, nhưng TBG xương thì có. Bởi thế, TBG có tiềm năng phát triển thành hầu hết bất kỳ loại tế bào nào tuỳ thuộc môi trường yêu cầu.
Trong cơ thể sống, có thể lấy TBG từ hai nguồn chính: mô cơ thể đã trưởng thành và trong phôi giai đoạn sớm. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng đã nghiên cứu phương thức phát triển TBG từ các TBG khác bằng kỹ thuật “lập trình lại” gen. Ở động vật có vú, có hai loại TBG:
Tế bào gốc phôi:
(Embryonic stem cell). Được phân lập từ trong của phôi nang giai đoạn sớm.
Tế bào gốc trưởng thành:
(Adult stem cell). Được tìm thấy trong các mô khác nhau.
Trong các sinh vật trưởng thành, TBG và tiền thân đóng vai trò như một hệ thống sửa chữa cho cơ thể. Chúng thay thế và bổ sung các đối tượng lão hoá hoặc bị hư hại ở người trưởng thành.
Trong phôi đang phát triển, TBG có thể biệt hoá thành các tế bào chuyên biệt. Như ngoại bì, nội bì và nội mạc tử cung .  Nhưng cũng duy trì số lượng cần thiết của các cơ quan tái tạo. Chẳng hạn như máu, da, hoặc các mô ruột.

Ở người, có bốn nguồn đã được biết của các TBG trưởng thành. Có khả năng sinh ra thế hệ sau giống như nó (autologous):
Tủy xương, được lấy từ phương thức khoan vào xương (điển hình là xương đùi hay xương chậu).
Mô mỡ (gồm các tế bào mỡ) được lấy bằng phương pháp hút mỡ.
Máu, trong đó máu được rút ra từ người hiến tặng (tương tự như hiến máu). Đi qua máy tách chiết các TBG và trả lại các phần khác của máu cho người hiến.
Răng và mô nha khoa, thông qua việc nuôi cấy nhằm lấy tế bào trung mô.
TBG cũng có thể được lấy từ máu dây rốn ngay sau khi sinh. Trong tất cả các loại TBG, Phương pháp thu thập từ máu tự thân sẽ có ít nguy cơ rủi ro nhất.
Theo định nghĩa, các TBG tự thân thu được từ cơ thể của chính mình. Giống như người ta có thể sử dụng máu của chính mình cho các cuộc phẫu thuật của mình vậy.
Tính chất ?
Theo định nghĩa kinh điển, một TBG phải có 2 yếu tố sau:
· Tính chất tự làm mới (self-renewal):
khả năng đi xuyên suốt các chu kỳ sinh sản của TBG nhưng vẫn giữ được tình trạng không biệt hoá. Bao gồm hai cơ chế tồn tại để duy trì quần thể TBG: 1. Cơ chế sao chép bất đối xứng bắt buộc (Obligatory asymmetric replication): Một TBG chia thành một tế bào giống hệt với TBG ban đầu và một tế bào con khác biệt. Khi TBG tự tái tạo, nó phân chia và không làm gián đoạn trạng thái không biệt hoá. Sự tự đổi mới này phụ thuộc vào sự kiểm soát chặt chẽ của chu kỳ TBG cũng như duy trì tính đa năng của TBG. 2. Cơ chế phân biệt ngẫu nhiên (Stochastic differentiation): khi một TBG phát triển thành hai tế bào con khác biệt. Một trong hai phải chịu sự phân bào và tạo ra hai TBG nữa giống hệt như TBG lúc đầu.
· Tiềm năng (potency):
khả năng biệt hoá thành các dạng chuyên biệt. Trong định nghĩa mới nhất, khả năng này đòi hỏi TBG phải là hoặc totipotent hay pluripotent để có khả năng tạo ra dạng TBG trưởng thành bất kỳ.  Mặc dù TBG tiền thân multipotent hay unipotent thỉnh thoảng vẫn được xem như là TBG.
Phân loại tế bào gốc :
Tế bào gốc phôi thai (Embryonic stem cells)
Tế bào phôi (ES)
là TBG của khối lượng tế bào bên trong của phôi nang, phôi giai đoạn đầu.
Phôi người đạt đến giai đoạn phôi nang giai đoạn 4-5 ngày sau khi thụ tinh, vào thời điểm đó chúng chứa 50-150 tế bào.
Các tế bào ES là dạng TBG đa năng pluripotent và biệt hoá cũng như phát triển thành tất cả các tế bào chuyên biệt của ba lớp mầm sơ cấp: ectoderm, endoderm và Mesoderm.
Nói cách khác, chúng có thể phát triển thành từng loại TBG trong hơn 200 loại ở cơ thể người trưởng thành. Chúng không đóng góp vào màng phôi ngoài hoặc nhau thai.
Tế bào gốc bào thai: Các TBG nguyên thủy nằm trong các cơ quan của bào thai được gọi là TBG bào thai. Có hai loại TBG bào thai:
1.TBG nguyên thuỷ từ bào thai (Fetal proper stem cell)
xuất phát từ mô của thai nhi, và thường được lấy sau quá trình phá thai. Những TBG này không phải là bất tử, nhưng có mức độ phân chia cao và đa dạng.
2. Tế bào gốc bào thai ngoài tử cung (Extraembryonic Fetal stem cell)
xuất phát từ màng thừa của phôi, và thường không phân biệt với TBG người lớn.
Các TBG này được thu nhặt sau khi sinh. Mặc dù các TBG này không phải bất tử, nhưng là TBG đa năng pluripotent và có mức độ phân chia tế bào cao.
TBG trưởng thành – Adult stem cell
TBG trưởng thành (Adult stem cell), còn được gọi là TBG sinh dưỡng (somatic), là TBG duy trì và sửa chữa các mô bị tổn thương. Chúng có thể được tìm thấy ở trẻ em, cũng như người lớn.
Các TBG người trưởng thành đa số hiếm và nói chung là nhỏ về số lượng, nhưng chúng có thể được tìm thấy ở trong máu dây rốn và ở các mô khác. Tủy xương là nơi bao gồm phong phú các TBG trưởng thành.
Tế bào gốc dịch màng ối (Amniotic)
Các TBG đa năng cũng được tìm thấy trong dịch màng ối. Các TBG này rất hoạt hoá, có khả năng di chuyển rộng mà không cần nguồn dinh dưỡng, đặc biệt là không gây khối u.
TBG buồng ối là TBG đa năng multipotent và có khả năng biệt hoá thành các dòng tế bào của các tuyến adipogenic, osteogenic, myogenic, endothelial, hepatic và nơ-ron thần kinh. TBG buồng ối hiện đang và sẽ là một chủ đề nghiên cứu rất hứa hẹn.
Sử dụng các TBG từ nước ối không còn mắc phải các phản đối về mặt đạo đức đối với việc sử dụng phôi người cho nghiên cứu.
Tế bào gốc “vạn năng cảm ứng” (Induced Pluripotent Stem Cells- iPSC)
TBG người lớn có những hạn chế về mặt tiềm năng; không giống như ESCs, chúng không thể phân biệt thành các tế bào từ cả ba lớp mầm. Như vậy, chúng được cho là TBG đa năng multipotent.
Tuy nhiên, việc lập trình lại cho phép tạo ra các TBG vạn năng pluripotent từ TBG người trưởng thành. Điều quan trọng cần lưu ý rằng đây không phải là các TBG người trưởng thành. Mà là các TBG đã biệt hoá được lập trình lại để làm phát sinh khả năng đa năng pluripotent của tế bào.
Tế bào gốc răng sữa
Để vượt qua một số rào cản giữa những nguồn TBG từ người trưởng thành và trẻ em. TBG vạn năng cảm ứng (iPSCs) được phát triển. Chúng được phân hóa cuối cùng từ tế bào sinh dưỡng được tạo ra thông qua việc tái lập trình di truyền. Để phục hồi trở lại thành một TBG vạn năng dễ thích ứng.

Những TBG có cơ hội mở rộng không giới hạn trong ống nghiệm và có thể biệt hóa thành tế bào của bất kỳ loại mô nào. Vào năm 2012, Shinya Yamanaka và John Gurdon đã giành giải thưởng Nobel. Vì kiệt tác tuyệt vời của họ trên iPSCs có nguồn gốc từ các TBG sinh dưỡng của người trưởng thành.

Một trong những nguồn TBG có khả năng tương tự TBG vạn năng cảm ứng. Bao gồm TBG trung mô (MSCs) có nguồn gốc từ răng và mô nha khoa.
Phát minh TBG từ răng sữa (DPSCs) mang lại nhiều ứng dụng trong y học tái tạo. Đặc biệt là trong điều trị và phòng ngừa nhiều loại bệnh bao gồm các bệnh về da liễu. Chứng rụng tóc và hỗ trợ chức năng sinh sản ở phụ nữ (cải thiện tử cung) và ở nam giới (cải thiện chức năng sinh sản/xuất tinh).

TBG răng sữa cũng được ứng dụng trong việc làm lành nhanh vết thương và các thách thức tái tạo cấu trúc da. Như liệu pháp dưỡng da sinh học nhằm cải thiện sự săn chắc của làn da. Giảm nếp nhăn cũng như làm chậm quá trình lão hóa. Kết quả là các mô lão hóa được làm trẻ lại.